Thực phẩm chế biến sẵn, mỹ phẩm tự chế quảng cáo nhà làm

Các chợ online, diễn đàn, hội nhóm từ lâu đã trở thành điểm mua bán hàng nhộn nhịp. Thử lướt trên internet đến các mạng xã hội như Facebook, không thiếu sản phẩm chế biến sẵn được quảng cáo là nhà làm từ gà ủ muối, cá kho, kim chi, giò me, giò bò, nem, xúc xích, lạp sườn, chân gà sả tắc, tai heo chua ngọt, khô gà lá chanh, trái cây sấy dẻo, chà bông, tóp mỡ mắm tỏi… Tất cả đều được người bán quảng bá là sản phẩm nhà làm, không chất bảo quản, không sử dụng phẩm màu. Thậm chí để tạo niềm tin, nhiều cá nhân cũng hứa bao ăn, bao đổi trả.

Không chỉ thực phẩm, một số mỹ phẩm tự chế biến cũng được bán công khai. Dù đã có rất nhiều cảnh báo về loại kem trộn giúp trắng da, sản phẩm này vẫn được nhiều cá nhân quảng bá với công dụng thần kỳ. Kèm theo đó là hàng loạt công dụng như làm trắng toàn thân, mờ sẹo, chống nắng.

Chất lượng thực phẩm nhà làm, mỹ phẩm tự chế liệu có đảm bảo an toàn? (Ảnh: Báo Thanh niên)

Đặc biệt trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, các nguyên liệu hóa chất dùng để pha chế hóa mỹ phẩm (sữa tắm, dầu gội, nước giặt xả…) được bán tràn lan, chỉ vài chục đến vài trăm ngàn đồng/combo. Bên cạnh đó, nhiều sản phẩm dầu gội, sữa tắm, nước giặt được các cá nhân tự pha chế, rao bán theo từng can với giá rẻ “giật mình”, khiến người tiêu dùng hoài nghi về chất lượng.

Theo quy định hiện hành, các doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải công bố chất lượng sản phẩm trước khi đưa ra thị trường, đặc biệt là mỹ phẩm. Doanh nghiệp, hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm về chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm, cơ quan quản lý sẽ thực hiện hậu kiểm. Tuy nhiên, với các cá nhân thì hầu như việc này bị bỏ ngỏ. Người bán cam kết bằng miệng, người mua hàng dựa trên niềm tin dù hàng không nhãn mác, không hạn sử dụng, không địa chỉ nên khi cơ quan quản lý thị trường "sờ" đến đâu là vi phạm đến đó.

Mới nhất, ngày 19/5, Đội Quản lý thị trường (QLTT) số 4, Chi cục QLTT tỉnh Ninh Bình tiến hành kiểm tra Cửa hàng kinh doanh Tính Liễu - Hộ kinh doanh Nguyễn Tuấn Anh thuộc huyện Kim Sơn, Ninh Bình phát hiện cửa hàng đang kinh doanh hàng hóa gồm: 10 túi sợi lọt xanh (loại 1 kg/túi), 8 kg khô gà sợi, 8 kg khô bò sợi, 10 kg chuối sấy dẻo và 50 kg sợi đu đủ là hàng hóa không có nguồn gốc xuất xứ. Ngoài ra, đoàn kiểm tra phát hiện cửa hàng đang kinh doanh nhiều loại thực phẩm như trà thái xanh, khoai tây, xúc xích là hàng hóa do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn chứng từ kèm theo theo quy định.

Quản lý thực phẩm, mỹ phẩm nhà làm còn buông lỏng

Chuyên gia kinh tế, PGS. TS Ngô Trí Long (thành viên Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam) cho hay, từ trước đến nay việc quản lý thực phẩm, mỹ phẩm nhà làm còn buông lỏng. Điều này tiềm ẩn rủi ro quá lớn, đặc biệt ảnh hưởng đến sức khỏe của cộng đồng. Cá nhân, gia đình chế biến có khi vô tình nhưng sử dụng quá liều các thành phần, nguyên liệu sẽ gây nên tác hại lớn, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng người dùng.

Vì vậy, người bán khi đưa sản phẩm ra thị trường phải chịu trách nhiệm. Người mua cũng phải có trách nhiệm với bản thân và gia đình, thận trọng xem xét nguồn gốc, chất lượng sản phẩm. Đồng thời, cơ quan quản lý phải tăng cường kiểm tra giám sát và có chế tài xử phạt nghiêm khi phát hiện.

Phân tích thêm, PGS. TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên Giảng viên Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, thực phẩm thủ công, nhà làm từ trước đến nay được bán ở các chợ truyền thống, chợ quê với quy mô nhỏ hẹp đã trở nên phổ biến với người Việt Nam. Sau này phương thức bán hàng qua mạng, bán online phát triển, đặc biệt kể từ khi đại dịch Covid-19 thì thực phẩm nhà làm cũng được bán nhiều hơn.

Thực tế, chưa có văn bản nào nêu rõ cá nhân bán thực phẩm tự làm sẽ phải đăng ký như thế nào, trong khi lực lượng QLTT khó để kiểm tra, giám sát được tất cả cá nhân kinh doanh qua mạng. Vì vậy người dùng trước hết nên thận trọng khi mua các loại thực phẩm, mỹ phẩm tự làm. Đặc biệt mỹ phẩm là sản phẩm phức tạp với nhiều nguyên liệu, công nghệ, cần có quy trình sản xuất chặt chẽ, kiểm soát chất lượng, mỹ phẩm không nhãn mác sẽ khá rủi ro cho người sử dụng.

Bác sĩ Chuyên khoa I (CKI) Hoàng Minh Dũng hiện đang công tác tại Khoa Cấp cứu Hồi sức, Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn cho biết, không nên tự pha chế hóa mỹ phẩm để sử dụng, vì nếu công đoạn pha chế không đảm bảo an toàn sẽ ảnh hưởng trực tiếp sức khỏe chính người pha chế. Bên cạnh đó, các loại hóa chất được pha chế không đúng thành phần, không đúng liều lượng sẽ gây viêm da dị ứng khi sử dụng, tiếp xúc trực tiếp.

Đặc biệt, nhiều loại hóa chất nguy hiểm ngấm vào cơ thể ảnh hưởng trực tiếp đến gan, thận, ruột, tích tụ lâu ngày có thể gây nên bệnh ung thư. Kể cả những chất có nguồn gốc từ thiên nhiên, nếu pha chế không thích hợp và đúng liều lượng cũng có thể gây ra độc hại khi sử dụng.

Khi pha chế hóa mỹ phẩm thường sử dụng nhiều loại hóa chất khác nhau, việc pha chế sẽ thải lượng lớn hóa chất tồn dư ra môi trường, nếu xử lý không tốt sẽ ảnh hưởng đến môi trường sống. Trong đó, hóa chất sodium lauryl sulfate (SLS) thường dùng trong các sản phẩm làm sạch và chăm sóc cá nhân. Chất này có thể khiến người dùng bị kích ứng da, phá vỡ chức năng rào cản của da, gây ngứa, bong tróc, khô và ửng đỏ.

Nguy hiểm hơn, natri hydroxit (sodium hydroxide) rất độc hại, thường dùng để điều chế nước tẩy rửa, chỉ cần một liều 10 gam qua đường uống có thể gây tử vong. Các chất bảo quản cũng được thêm vào sản phẩm như thực phẩm, dược phẩm, sơn, các mẫu phẩm sinh học để ngăn ngừa hoặc làm chậm lại sự thối rữa.